تقسيمات اقليمي

تقسیمات اقلیمی

 

تقسیمات اقلیمی در جهان

در مورد تقسيم بندي اقليمي نقاط مختلف جهان روش هاي گوناگوني پيشنهاد شده كه از ميان آنها روش كوپن دانشمند اتريشي مورد قبول قرار گرفته است . كوپن بر اساس رشد و نمو انواع نباتات پنج نوع اقليم در مقياس جهاني مورفي كرده كه عبارتند از :

1) اقليم باراني استوايي :در اين اقليم فصل سرد وجود ندارد و معدل دماي هوا در سردترين ماه سال بيش از 18 درجه ي سانتيگراد است

2)اقليم گرم و خشك : در اين مناطق به دليل آنكه ميزان بارندگي سالانه بخار آب مورد نياز جهت رطوبت هوا را تامين نمي كند هوا بطور كلي خشك است

3) اقليم گرم معتدل: معدل دماي هواي سرد ترين ماه سال در اين مناطق بين 18 و 3- درجه ي سانتيگراد و معدل دماي هوا در گرمترين ماه سال بيش از 10 درجه ي سانتيگراد است . در اين مناطق زمستان كوتاه است .

4)اقليم سرد و برفي: در اين اقليم معدل دماي هوا در گرمترين ماه سال بيش از 10 درجه و در سردترين ماه سال كمتر از 3- درجه ي سانتيگراد است بارندگي در اين مناطق به صورت برف است و در طول چند ماه از سال زمين پوشيده از يخ و برف ميشود .

5)اقليم قطبي : در اين اقليم معدل دماي هوا در گرمترين ماه سال كمتر از 10 درجه ي سانتيگراد است و در اينجا برخلاف اقليم باراني استوايي فصل گرم وجود ندارد .

تقسيمات اقليمي در ايران 

 

اصولا در بسياري از مناطق جهان اقليم به وسيله ي عرض جغرافيايي و ارتفاع از سطح دريا مشخص ميشود ايران با قرار گرفتن بين 25 و 40 درجه ي عرض جغرافياي شمالي در منطقه گرم قرار دارد .

بي ترديد در كشوري كوهستاني مانند ايران هيچگاه دو نقطه از نظر اقليمي كاملا يكسان نيستند با اين حال بهترين روش براي دستيابي به پايه اي به منظور تعيين مناطق اقليمي كشور همان اصول كوپن است البته بايد تغييراتي صورت گيرد تا نتيجه مورد نظر حاصل شود بنابراين تقسيمات چهارگانه ي اقليم ايران را كه توسط دكتر حسن گنجي پيشنهاد شده ميتوان مورد استفاده قرار داد :

1)اقليم معتدل مرطوب:(سواحل جنوبي درياي خزر)

2)اقليم سرد:(كوهستانهاي غربي)

3)اقليم گرم و خشك:(فلات مركزي)

4)اقليم گرم مرطوب :(سواحل جنوبي)

 

اقليم معتدل و مرطوب (سواحل درياي خزر)

 

سواحل درياي خزر با آب و هواي معتدل و بارندگي فراوان از جمله مناطق معتدل محسوب ميشود اين منطقه به صورت نواري بين رشته كوههاي البرز و درياي خزر محصور شده است از جلگه هاي پستني تشكيل شده كه هرچه به طرف شرق پيشروي ميكنند رطوبت و اعتدال هواي آن كاهش ميابد در حقيقت رشته كوههاي البرز كه حد فاصل دو آب و هواي متضاد هستند جلگه هاي پست خزر را از فلات مركزي جدا ميكنند .دماي هوا در روزهاي تابستان معمولا بين 25 تا 30 درجه ي سانتيگراد و شبها بين 20 تا 23 درجه ي سانتيگراد و در زمستان معمولا بالاي 0 است در اين مناطق بارندگي بسيار زياد و در تابستان به صورت رگبار است شهرهاي رشت .بندر انزلي.بابلسر و گرگان در اين منطقه قرار دارند.

 

اقليم سرد ( كوهستانهاي غربي )

 

كوهستانهاي غربي كه دامنه هاي غربي رشته كوههاي مركزي ايران را شامل ميشوند با توجه به اينكه ميانگين دماي هوا در گرمترين ماه سال در آنها بيش از 10 و ميانگين حداقل دماي هوا در سردترين ماه كمتر از 3- درجه ي سانتيگراد است .سلسله كوههاي غربي همچون سدي مانع نفوذ هواي مرطوب مديترانه به داخل فلات ايران ميشوند و رطوبت هوا را در دامنه هاي خود نگه ميدارد از ويژگيهاي اين اقليم گرماي شديد دره ها در فصل تابستان و اعتدال آنها در فصل زمستان است .در سراسر اين منطقه از آذربايجان تا فارس زمستان ها به شدت سرد است سرما از اوايل آذر ماه شروع ميشود و تا آخر فروردين ماه كم و بيش ادامه مي يابد ميزان بارندگي در تابستان كم و در زمستان زياد است و بيشتر به صورت برف ميبارد  فصل بهار كوتاه است و زمستان و تابستان را از هم جدا ميكند شهر هاي تبريز اروميه سنندج و همدان در اين اقليم قرار دارند .

 

اقليم گرم و خشك (فلات مركزي)

 

در اين اقليم كه بيشتر مناطق نيمه استوايي را شامل ميشود به دليل وزش بادهاي مهاجر كه از جنوب غربي و شمال غربي به طرف استوا در حركتند هوا بسيار خشك است . اين بادها هنگام عبور از قاره هاي بزرگ بيشتر رطوبت خود را از دست ميدهند علاوه بر اين در اين مناطق نيمه استوايي كه جز مناطق پر فشار هستند هوا به دليل حركت از قسمت هاي بالايي اتمسفر به پايين گرم و خشك ميشود كه از نظر تامين آسايش انسان و در نتيجه طراحي ساختمان اهميت فراواني دارد .

رطوبت كم و نبودن ابر در آسمان باعث ميشود دامنه ي تغييرات دماي هوا در اين مناطق بسيار زياد شود. در تابستان تابش آفتاب در طول روز  سطح زمين را تا 70 درجه ي سانتيگراد گرم ميكند در حالي كه هنگام شب دماي سطح زمين به سرعت كاهش مي يابد و به 15 درجه ي سانتيگراد يا پايين تر مي رسد دماي هوا در روزهاي گرم تابستان به 40 تا 50 درجه ي سانتيگراد و در شب ها به 15 تا 25 درجه سانتيگراد مي رسد .

 

اقليم گرم و مرطوب(سواحل جنوبي)

 

سواحل جنوبي ايران كه به وسيله ي رشته كوههاي زاگرس از فلات مركزي جدا شدند اقليم گرم و مرطوب كشور را تشكيل ميدهند از ويژگي هاي اين اقليم تابستان هاي بسيار گرم و مرطوب و زمستان هاي معتدل است . در اين مناطق حد اكثر دماي هوا در تابستان به 35 تا 40 درجه ي سانتيگراد و حداكثر رطوبت نسبي آن به 70 درصد ميرسد .

در اين اقليم رطوبت هوا در تمام فصل هاي سال زياد است و به همين دليل اختلاف درجه ي حرارت هوا در شب و روز و در فصل هاي مختلف كم است . از ديگر ويژگي هاي اين اقليم شدت تابش آفتاب است كه در هواي مرطوب اين ناحيه باعث خيرگي و ناراحتي چشم است .

شهر هاي بندر عباس جاسك آبادان و اهواز از جمله شهرهاي اين اقليم است كه به نسبت قرار گرفتن در سواحل مختلف و فاصله اي كه از دريا دارند از نظر گرما و رطوبت هوا و ميزان بارندگي با هم متفاوت اند .

 

تقسيمات اقليمي و تيپولوژي معماري

 

با توجه به شكل گيري و تركيب معماري بومي مناطق مختلف ايران در مي يابيم كه ويژگي هاي متفاوت هريك از اين اقليم ها تاثير فراواني در شكل گيري شهرها و تركيب معماري اين مناطق داشته اند.

 

ويژگي هاي معماري بومي مناطق معتدل و مرطوب

 

معماري بومي اين مناطق كه بيشتر كرانه هاي درياي خزر و دامنه هاي شمالي كوههاي البرز را شمال ميشود به طور كلي داراي ويژگي هاي زير است :

1)در نواحي بسيار مرطوب كرانه هاي نزديك به دريا براي حفاظت ساختمان از رطوبت بيش از حد زمين خانه ها بر روي پايه هاي چوبي ساخته شده اند ولي در دامنه ي كوهها كه رطوبت كمتر است معمولا خانه ها بر روي پايه هايي از سنگ و گل و در پاره اي موارد بر روي گربه روها بنا شده اند

2)براي حفاظت اتاق ها از باران ليوانك هاي عريض سر پوشيده اي در اطراف اتاق ها ساخته اند اين فضاها در بسياري از ماهاي سال براي كار و استراحت و در پاره اي از موارد براي نگهداري محصولات كشاورزي مورد استفاده قرار ميگيرند .

3)بيشتر ساختمانها با مصالحي با حد اقل ظرفيت حرارتي بنا شده اند و در صورت استفاده از مصالح ساختماني سنگين ضخامت آنها در حداقل ميزان ممكن حفظ شده است .

4)در تمام ساختمانهاي اين مناطق بدون استثنا از كوران و تهويه ي طبيعي استفاده ميشود به طور كلي پلان ها گسترده و باز و فرم كالبدي آنها بيشتر شكل هاي هندسي طويل و باريك است به منظور حد اكثر استفاده از وزش باد در ايجاد تهويه ي طبيعي در داخل اتاق ها جهت قرار گيري ساختمان ها با توجه به وزش نسيم هاي دريا تعيين شده است .

5)به منظور استفاده هرچه بيشتر از جريان هوا همچنين به دليل فراواني آب و امكان دسترسي به آن در هر منطقه ساختمان ها به صورت غير متمركز و پراكنده در مجموعه سازماندهي شده است .

6)به دليل بارندگي زياد در اين مناطق بام ها شيب دار است و شيب بيشتر آنها تند است .

 

ويژگي هاي معماري بومي مناطق گرم و خشك

 

1)به طور كلي در اين مناطق ساختمان ها با مصالحي از جمله خشت و گل كه ظرفيت حرارتي زيادي دارند بنا شده اند در مناطقي كه شراطل آب و هوايي بسيار حاد است با ساختن خانه ها در دل تپه ها يا زيرزمين زمان تاخير را به بينهايت رسانده اند و بدين وسيله از شرايط حرارتي متعادل عمق زمين استفاده كرده اند .

2)پلان ساختمان ها تا حد امكان متراكم و فشرده است و تا حد ممكن تلاش شده سطح خارجي ساختمان نسبت به حجم آن كم باشد.

3)ساختمان ها معمولا در بافت هاي متراكم به مجموعه هاي بسيار فشرده بنا شده است و بدين ترتيب تلاش شده است بيشترين سايه ي ممكن در سطوح خارجي ايجاد شود بدليل تراكم و فشردگي مجموعه توده ي كل مصالح ساختماني افزايش و زمان تاخير به حد مطلوب رسيده است .

4)به منظور كاهش هرچه بيشتر حرارت ايجاد شده در ديوارها بر اثر تابش آفتاب بر آنها معمولا سطوح خارجي سفيد كاري شده است استفاده از حياط هاي داخلي درخت كاري شده و معطوف ساختن فضاهاي زندگي به اين حياط ها از عمده ترين ويژگيهاي معماري در مناطق گرم و خشك است

5) جهت قرار گيري ساختمان ها در اين مناطق جنوب تا جنوب شرقي است اين جهت ها براي به حد اقل رساندن نفوذ حرارت ناشي از تابش آفتاب در بعد از ظهر به داخل ساختمان مناسبترين جهت محسوب ميشود .

 

ويژگي هاي بومي مناطق سرد

 

اصول كلي و عمده اي كه در معماري بومي اين مناطق رعايت شده عبارتند از :

1)استفاده از پلانهاي متراكم و فشرده

2)به حد اقل رساندن سطح خارجي در برابر حجم مورد پوشش

3)استفاده از مصالحي با ظرفيت و عايق حرارتي خوب

4)به حد اقل رساندن ميزان تعويض هواي داخلي و تهويه ي طبيعي و در نتيجه جلوگيري از ايجاد سوز درداخل و خروج حرارت داخلي به خارج از ساختمان

5)انتخاب بام هاي مسطح و نگهداري برف بر روي بام ها به عنوان عايق حرارتي

 

ويژگي هاي معماري بومي مناطق گرم و مرطوب

 

1)استفاده از مصالح ساختماني با ظرفيت حرارتي كم

2)قرار دادن ساختمان در سايه ي كامل

3)در مناطق نزديك به دريا براي استفاده از نسيم هاي خنك از بادگير هاي بزرگ استفاده شود

4)در اين مناطق به دليل گرما و رطوبت زياد هوا ميزان تهويه طبيعي اهميت چنداني ندارد و به همين دليل پيشبيني هاي لازم در مورد ايجاد كوران در داخل ساختمان به عمل نيامده است

 

 

منابع

http://memaranebartar.blogfa.com

www.memarcad.com